تغذیه کودک از ماه ششم تا ماه دوازدهم
تغذیه کودک از ماه ششم تا ماه دوازدهم
تغذیه کودک از ماه ششم تا ماه دوازدهم
هفته هاي پاياني تغذيه تكميلي كودكان پس از شش ماهگي
از آن جايي كه فرداي جامعه با كودكان امروز شكل مي گيرد، پس تعهد سنگيني بر دوش ماست تا روح و روان كودك را به بهترين وجه ممكن پرورش داده و سلامت و كارآيي او را به حد اعلاي ممكن اعتلا بخشيم. جهت اطمينان از توفيق در امر تغذيه كودكان، بايد تغذيه انحصاري با شير مادر را در دقايق اول عمر شروع كرد و تا پايان ۶ ماهگي ادامه داد.
از ۶ ماهگي با وجود اين كه هنوز غذاي اصلي شيرخوار، شير مادر است، براي تكامل بهتر جسمي _ رواني و اجتماعي وي بايد غذاي كمكي را شروع كرد. كودكان در آغاز خوردن غذاهاي جامد و سفت قيافه كاملاً مضحك و رقت باري به خود مي گيرند، بيني و پيشاني خود را به طرز خاصي به هم مي كشند كه در واقع اين عكس العمل طفل قابل سرزنش نيست بنابراين در ابتدا غذاي كمكي بايد سالم و مناسب، كم حجم و پرانرژي باشد، بايد غلظت شان كمي بيشتر از شير مادر باشد و به تدريج بر مقدار غلظت و تنوع آن افزوده شود.
دلايلي كه پايان ۶ ماهگي بهترين زمان شروع تغذيه تكميلي مي باشد، اين است:
تغذیه کودک از ماه ششم تا ماه دوازدهم
هفته هاي پاياني تغذيه تكميلي كودكان پس از شش ماهگي
از آن جايي كه فرداي جامعه با كودكان امروز شكل مي گيرد، پس تعهد سنگيني بر دوش ماست تا روح و روان كودك را به بهترين وجه ممكن پرورش داده و سلامت و كارآيي او را به حد اعلاي ممكن اعتلا بخشيم. جهت اطمينان از توفيق در امر تغذيه كودكان، بايد تغذيه انحصاري با شير مادر را در دقايق اول عمر شروع كرد و تا پايان ۶ ماهگي ادامه داد.
از ۶ ماهگي با وجود اين كه هنوز غذاي اصلي شيرخوار، شير مادر است، براي تكامل بهتر جسمي _ رواني و اجتماعي وي بايد غذاي كمكي را شروع كرد. كودكان در آغاز خوردن غذاهاي جامد و سفت قيافه كاملاً مضحك و رقت باري به خود مي گيرند، بيني و پيشاني خود را به طرز خاصي به هم مي كشند كه در واقع اين عكس العمل طفل قابل سرزنش نيست بنابراين در ابتدا غذاي كمكي بايد سالم و مناسب، كم حجم و پرانرژي باشد، بايد غلظت شان كمي بيشتر از شير مادر باشد و به تدريج بر مقدار غلظت و تنوع آن افزوده شود.
دلايلي كه پايان ۶ ماهگي بهترين زمان شروع تغذيه تكميلي مي باشد، اين است:
١- ذخيره آهن بدن شيرخوار: كه در ۳ ماهه آخر جنيني ذخيره كرده بود در حوالي ۶ ماهگي به حداقل مي رسد بنابراين لزوم تغذيه تكميلي به چشم مي خورد.
٢- دستگاه گوارش شيرخوار كه آمادگي لازم براي پذيرش غذاي نيمه جامد را پيدا مي كند.
۳- از ۶ ماهگي كودك توانايي گردن گرفتن و نشستن را پيدا مي كند، رفلكس بيرون راندن غذا از دهان را از دست مي دهد، دندان ها يش شروع به رويش نموده و حركات دست و انگشتانش هدف دار مي شود.
اما اين لزوم شروع غذاي كمكي در ۶ ماهگي در مورد زودتر شروع كردن نيز داراي خطراتي است از قبيل:
۱- احتمال ابتلا شيرخوار به اسهال زياد مي شود، كه به دليل تكامل نيافتگي دستگاه گوارش شيرخوار است.
۲- گنجايش معده شيرخوار كم است، غذاي كمكي باعث مي شود كه جايگزيني با يك وعده شير مادر صورت گيرد و رغبت نوزاد به مكيدن سينه كم شود، در نتيجه كمتر مكيدن، شير كمتري ترشح مي شود و در نتيجه كمتر بودن انرژي دريافتي از مواد غذايي نسبت به شير مادر موجبات سوء تغذيه و عدم رشد كافي كودك فراهم مي شود.
۳- احتمال بروز آلرژي و حساسيت بيشتر مي شود، زيرا هر قدر كودكان در موقع دادن اولين غذاي جامد بزرگتر باشند، شانش ابتلا به آلرژي و حساسيت در آن ها كمتر خواهد بود. دير شروع كردن غذاي كمكي نيز خالي از اشكال نيست و توانايي هاي جسمي شيرخوار نيز در حدود ۵ تا ۶ ماهگي دچار تغييراتي مي شود كه شيرخوار را مستعد دريافت غذاي كمكي مي كند. عمل جويدن به صورت حركات عمودي فك شروع مي شود و در نتيجه كودك مي تواند غذاهاي غليظ تر از شير مادر را كه داراي تكه هاي كوچك است با حركات عمودي فك و نشستن بدون نياز به حمايت شروع كند.
اما نكته اي كه بسيار حائز اهميت است جديد بودن غذايي به جز شير مادر است و در زماني كه كودك با شرايط جديد وفق پيدا مي كند صبور بودن مادر بيش از هر چيزي حائز اهميت است. زيرا خود غذا، مزه و طعم آن، شكل آن، به كار بردن قاشق براي خوردن و... برايش جديد و تازه است و بنابراين نبايد مورد سرزنش واقع شود. به خاطر داشته باشيد زماني كه كودك قادر به نشستن است او را بنشانيد و اگر هنوز كاملاً قادر به نشستن نيست او را در بغل بگيريد.
هيچ وقت در حالي كه دراز كشيده است به او غذا ندهيد. سعي نكنيد تند تند قاشق پر از غذا را داخل دهانش ببريد و به او اجازه دهيد خودش تصميم بگيرد. به اجبار يا زودتر از موقع غذا دادن به شيرخوار او را ناخشنود كرده و تجربه تلخي از غذا در ذهن وي به جا مي ماند. شروع تغذيه تكميلي مي تواند به شكل زير باشد:
شش ماهگي
در شش ماهگي طفل بايد از شير مادر به هر ميزان كه تمايل دارد استفاده كند در هفته اول شش ماهگي شروع غذاي كمكي با فرني آرد برنج(كمتر آلرژي زا است) كه از يك قاشق مرباخوري در روز شروع شده و به ۱۱-۱۰ قاشق در پايان هفته مي رسد.
هفته دوم و سوم و چهارم: جايگزيني حريره بادام با فرني مجدداً از يك قاشق مرباخوري شروع كرده و به تدريج دفعات را تا ده قاشق اضافه مي كنيم بنابراين هفته دوم يك تا ده قاشق مرباخوري فرني يا حريره بادام توصيه مي شود.
هفت تا هشت ماهگي
هفته هاي اول ماه هفتم: ابتدا در ادامه تغذيه قبلي سوپ را هم وارد برنامه غذايي كودك مي كنيم، به همان ترتيب كه ذكر شده از يك قاشق مرباخوري شروع كرده و به تدريج افزايش مي دهيم. در تهيه سوپ مي توانيد از گوشت بدون چربي(به اندازه يك قوطي كبريت)، برنج يك قاشق و هويج استفاده كنيد.
در ادامه مقدار فرني و آرد برنج در پايان هشت ماهگي به حدود سه _ پنج قاشق غذا خوري رسيده و كودك قادر به خوردن دو _ پنج قاشق پوره سبزيجات نظير پوره هويج، سيب زميني، نخودفرنگي است كه مي توان اين مواد را به سوپ او اضافه كرد. سبزي هاي خرد شده و پوره شده مقاديري از كربوهيدرات، ويتامين A و ويتامين C را فراهم مي كنند. شير نيز ماده اي است كه مي شود به پوره سبزيجات اضافه كرد.
گوشت هاي پوره شده و له شده نيز كه كاملاً بدون چربي است منبع بسيار مهمي از پروتئين و آهن هِم(Hem) است كه بهترين نوع جذبي آهن است. ماست نيز ماده غذايي بسيار مفيدي است كه همراه با سوپ ها مي توانيد به تدريج وارد برنامه غذايي كودك كنيد. اين جاست كه در هفته هاي اول ماه هشتم تخم مرغ را وارد برنامه غذايي كودك مي كنيم البته صرفاً «زرده تخم مرغ» كه كاملاً آب پز شده باشد(براي جلوگيري از ورود انگل سالمونلا به بدن نوزاد) و از دادن سفيده تخم مرغ تا قبل از يك سالگي به دليل ايجاد آلرژي صرف نظر كنيد. زرده تخم مرغ را از يك نخود در روز اول كه با شير مادر يا كمي آب جوشيده نرم شده باشد، شروع مي كنيم
ماه هشتم
و در طول ماه هشتم مي توان از سبزي هاي نشاسته اي پوره تهيه كرد و به جاي فرني در وعده صبح يا عصر به كودك داد، علاوه بر اين به دليل افزايش نياز كالري كودك به خصوص در شيرخواراني كه رشد آن ها كافي نيست مي توان به غذاها(سوپ ها و پوره ها) مقداري«كره» يا«روغن مايع» اضافه كرد. هم چنين همراه با سوپ مي توان از ماست به ميزان سه - چهار قاشق مرباخوري استفاده كرد.
ماه نهم
در ماه نهم افزودن حبوبات را به غذاي شيرخوار شروع مي كنند كه معمولاً از عدس و ماش كه هضم بهتري دارد شروع مي كنند(كه منابع بسيار عالي از پروتئين و مواد معدني به شمار مي آيند). استفاده از«جوانه»هاي آن ها هم در سوپ مي تواند سودمند باشد. البته بايد اين نكته را به خاطر داشته باشيم كه قبل از استفاده از حبوبات حتماً بايد آن ها را خيس كرد و آب آن را عوض كرد.
در مورد لوبيا چيتي و قرمز بهتر است پوست شان را هم جدا كنند و سپس به سوپ اضافه كنند. در اين ماه مي توان آب ميوه ها را وارد برنامه غذايي شيرخوار كرد كه توصيه مي شود«آب سيب» اولين آب ميوه اي باشد كه به شيرخوار داده مي شود.
آب مركبات(پرتقال، ليمو شيرين، ليمو و...) را هرگز قبل از يك سالگي به شيرخوار ندهيد و از ميوه هاي خانواده توت ها، گيلاس، آلبالو، كيوي و خربزه نيز به دليل ايجاد آلرژي توصيه نمي شود. آب ميوه ها بهترين منابع تامين ويتامين ها به خصوص ويتامين C و ويتامين هاي گروه B به شمار مي آيند، مواد معدني بسيار مفيدي مانند پتاسيم، منيزيم، كلسيم و ديگر مواد معدني و ويتامين ها بسيار ضروري براي سلامتي شيرخوار به شمار مي آيند.
در پايان نه ماهگي
كودك قادر به مصرف ۵ تا ۹ قاشق غذاخوري در ابتدا و بعداً در حدود سه چهارم ليوان فرني يا حريره بادام است. به مرور غذاي صاف شده را بايد حذف كرد و غذاي ريز و قطعه قطعه شده و خوب پخته شده را به شيرخوار داد. اگر به طفلي هرگز اجازه داده نشود با انگشت غذا بخورد، ممكن است بعدها علاقه اي به خوردن غذاي خود با قاشق پيدا ننمايد.
كم كم گوشت صاف شده كم مي شود و حدوداً ۳۰ تا ۶۰ گرم گوشت پخته از انواع گوشت سفره به غذاي كودك اضافه مي شود و مي توان از خود ميوه هاي مجاز به جاي آب ميوه استفاده كرد. مثلاً از سيب و موز شروع كرد. ميوه مورد نظر بايد كاملاً رسيده و شسته باشد و بعد از جدا كردن پوست و هسته آن ميوه را با پشت قاشق كاملاً نرم كرده و سپس به شيرخوار داد و به تدريج مي توان بر مقدار ميوه كودك افزود. در اين ماه مي توان از خرماي رسيده كه پوست و هسته آن جدا شده باشد به عنوان دسر به كودكان داد(خرما هميشه جزء ميوه هاي تازه محسوب مي شود و مقدار زيادي ويتامين A و آهن و ديگر مواد معدني را دارد) كه براي رشد و نمو كودك ضروري است، هم چنين حاوي ويتامين هاي B1، B2 و ويتامين B3 يا PP است.
هم چنين بايد كودك را با غذاهايي كه مي شود با دست گرفت مانند: بيسكويت، نان برشته، تكه هايي از سيب زميني و يا هويج پخته آشنا كرد. گاهي اوقات بچه دوست دارد كه يك تكه استخوان خالي مرغ را به لثه يا دندانش بكشد و با اين كار راضي مي شود، اجازه اين كار را به او بدهيد.
در دو هفته پاياني ماه دهم و ماه هاي يازدهم و دوازدهم
علاوه بر مصرف سوپ حاوي سبزيجات مجاز، حبوبات يا برنج و گوشت مي توان از «گوشت ماهي» كه تيغ آن كاملاً گرفته شده باشد همراه با كته نرم استفاده نمود. از آن جايي كه بناي عادات غذايي بين يك تا دو سالگي پي ريزي مي شود. اگر تغذيه كودك مناسب با نياز آن نباشد، كودك دچار سوءتغذيه خواهد شد. از اين رو به مرور بايد سليقه كودك را با تنوع بخشيدن به نوع غذاهاي دريافتي متنوع كرد تا از انواع گروه هاي غذايي استفاده كند.
در اين زمان مي توان كودك را با غذاي سفره آشنا كرد ولي بهتر است غذاي كودك نسبت به غذاي سفره از نظر چاشني متفاوت باشد و افزودن نمك و شكر را به غذاي كودك توصيه نمي كنيم، حتي شما را از انجام اين كار منع مي كنيم. در پايان بهتر است تا شما را با مواردي كه در بهبود تغذيه كودكانتان موثر است آشنا كنيم:
۱- فعاليت و تحرك در كودكان فاكتور تعيين كننده اي براي اشتهاي آن ها به شمار مي آيد، چنان كه كودكان فعال تر نسبت به آن هايي كه از آرامش بيشتري برخوردارند بيشتر تحت تاثير رنگ، بو، طعم و مزه غذاها قرار مي گيرند.
۲- قبل از غذا، شيريني و مواد شيرين كننده به كودك ندهيد، زيرا اين قبيل مواد تنها اشتهاي كودك را كم مي كند.
۳- اگر تمايل به مصرف غلات خشك آماده مصرف(غذاي تكميلي آماده) وجود دارد از انواع غني شده با آهن استفاده كنيد كه در واقع هر ۳ قاشق غذاخوري آن ها حاوي تقريباً ۵ ميلي گرم آهن است.
۴- بهتر است غلات را بدواً با شير مخلوط كنيد و رقيق تر از آن چه در پشت جعبه آن نوشته شده است، درست كنيد تا بيشتر به شير شباهت داشته باشد.
۵- استفاده از ميوه ها و سبزي هاي تازه هميشه اولين و آخرين توصيه سالم زيستي در هر سني به خصوص در كودكان است كه از نظر دستگاه گوارش در محدوده بسيار حساس تري قرار دارند.
۶- سبزي ها بايد در آخر پخت به سوپ اضافه شود. در ظرف به خاطر حفظ ويتامين ها گذاشته شود و حتماً آب سبزيجات مصرف شود، پتاسيم يكي از مواردي است كه به راحتي در آب حل شده و نكات ذكر شده از راه هاي هدر رفتن آن است.
۷- بهتر است كه كرفس و لوبيا سبز را اول پخته و بعد به سوپ اضافه كنند. سبزيجاتي مثل اسفناج تا قبل از يك سالگي منع مصرف دارد.
۸- عسل از ديگر مواردي است كه تا قبل از يك سالگي به هيچ وجه توصيه نمي شود و دليل آن وجود اسپوربوتوليسم بوده كه قادر به ايجاد مسموميت هاي شديد در شيرخواران است و به هيچ وجه توصيه نمي شود. پس از يك سالگي نيز مصرف انواع مواد پاستوريزه توصيه مي شود.
۹- آب مركبات تا قبل از يك سالگي توصيه نمي شود و آب سيب اولين موردي است كه بايد در تغذيه تكميلي در نظر گرفته شود.
۱۰- از ديگر مواد آلرژن مي توان به سفيده تخم مرغ اشاره كرد زيرا توليد حساسيت و آلرژي مربوط به سفيده تخم مرغ است و تا يك سالگي فقط مصرف زرده تخم مرغ توصيه مي شود، زيرا تركيبات آهن تخم مرغ در زرده آن مي باشد، دقت در خوب پخته شدن زرده را توصيه مي كنيم(حدود ۱۵-۱۰ دقيقه) زيرا توليد آلرژي را بسيار كاهش مي دهد(به دليل دناتوره شدن آلرژن ها).
۱۱- از ديگر ميوه هايي كه تا قبل از يك سالگي توصيه نمي شود عبارتند از: كيوي،توت ها(توت سفيد،توت فرنگي، تمشك)، خربزه، آلبالو و گيلاس.
۱۲- در صورت تمايل به استفاده از موز بايد كاملاً رسيده باشد، بدين معني كه لكه هاي سياهي روي پوستش وجود داشته و مغزش مختصري تيره رنگ شده باشد، با چنگال آن را كاملاً له كنند و اگر لازم باشد با شير مخلوط و بعد به شيرخوار بدهند.
۱۳- اضافه كردن كره يا روغن هاي مايعي نظير روغن زيتون را در رابطه با كودكاني كه به سختي وزن اضافه مي كنند، توصيه مي شود.
۱۴- تاكيد اساسي وجود دارد مبني بر اين كه هرگز از لبنيات كم چرب يا چربي گرفته شده استفاده نكنيد زيرا كودكان احتياج مبرمي به ويتامين ها و مواد معدني دارند كه يا در چربي محلول بوده يا استفاده از آن ها مستلزم وجود چربي براي جذب است.
۱۵- محدوديت و حذف استفاده از غذاهاي كنسروي و قوطي شده و يا غذاهايي كه تحت فرايند قرار گرفته اند مثل سوسيس و كالباس و كنسروهاي مواد غذايي و... را توصيه مي كنيم.
۱۶- چيپس، پفك، نوشابه هاي صنعتي و انواع تنقلات حاوي نمك، چربي هاي اشباع شده و مضر نه تنها به جز كالري هيچ ارزش تغذيه اي ديگري ندارند، بلكه در دراز مدت مشكلات تغذيه اي و كاهش اشتها و تغيير سليقه كودكان از سمت غذاهاي سالم به سمت غذاهاي پرادويه و بي خاصيت را زياد مي كند، چنان چه در بيشتر كشورهاي توسعه يافته مصرف پفك براي كودكان زير ۲ سال ممنوع است
